Kediler ve Hava Araçları

Görünmez Bir Tehlike Kaynağı Olarak Başıboş Hayvanlar

Kediler sevimli ve zeki canlılar olabilir; ancak yanlış yerde ve yanlış zamanda bulunduklarında, son derece karmaşık ve pahalı sistemleri devre dışı bırakabilecek bir tehdit unsuru hâline gelebilirler. Havacılık sektöründe güvenlik, yalnızca büyük tehditlerle değil, çoğu zaman göz ardı edilen küçük risklerle de sınanır.

Ercan Caner, Sun Savunma Net, 18 Aralık 2025

Bu yazıda özellikle kediler olmak üzere “başıboş” hayvanların sivil ve askerî hava araçları üzerindeki operasyonel ve teknik riskleri incelenecektir. Seçilmiş olaylar, uluslararası düzenleyici kılavuzlar ve saha uygulamaları incelenerek; önleyici kontroller, operasyonel politika değişiklikleri ve farkındalık artırma adımları da önerilecektir.

Kediler, çeviklikleri, dar alanlara sızma yetenekleri ve sessiz hareket kabiliyetleriyle bilinen canlılardır. Bu özellikler, doğal yaşamda onlar için bir avantajken; sivil ve askerî havacılık gibi yüksek güvenlik ve emniyet gerektiren alanlarda ciddi bir risk faktörüne dönüşebilmektedir. Özellikle başıboş kedilerin hava araçlarına kontrolsüz şekilde girmesi, hem uçuş emniyetini hem de insan hayatını tehdit eden sonuçlar doğurabilmektedir.

Hava Araçları Neden Kediler İçin Çekicidir?

Uçaklar ve hangarlar; sıcak, korunaklı ve insan trafiğinin yoğun olduğu alanlardır. Gece boyunca park halinde kalan hava araçları, özellikle soğuk veya yağışlı bölgelerde, başıboş hayvanlar için doğal bir sığınak hâline gelir. Aviyonik bölmeler, iniş takımı boşlukları, kargo bölmeleri ve kokpit altı kablolama alanları; kedilerin kolaylıkla erişebileceği ve fark edilmeden saklanabileceği noktalardır.

Ancak uçak havalandığında, bu “sığınak” algısı hızla bir stres ve panik kaynağına dönüşür. Kediler yer odaklı canlılar olduklarından, hareketli ve kapalı bir ortamda agresif davranışlar sergileyebilirler. Bu durum, hem uçuş ekibi hem de yolcular açısından kontrol edilemez riskler yaratır.

Gerçek Olaylar: Küçük Bir Canlının Büyük Etkileri

Havacılık tarihinde, kedilerin neden olduğu ve ciddi sonuçlar doğuran çok sayıda olay kayda geçmiştir:

• 2004 yılında, Brüksel–Viyana seferini yapan bir AVRO Regional Jet’te, bir kedi taşıma kafesinden kaçmış, kabin ekibinin kokpite yemek servisi yaptığı sırada kokpite girerek yardımcı pilotu tırmalamış ve pedalların arkasına, elektronik kablolara yakın bir noktaya saklanmıştır. Olası bir teknik arıza riski nedeniyle uçak acil durum ilan ederek Brüksel’e geri dönmüştür. Kedi ancak uzun süren bir çaba ve mama kullanılarak kokpitten çıkarılabilmiştir.
• United Airlines’a ait bir uçuşta, başıboş bir kedi kafesinden çıkarak yolculara saldırmış, ısırma ve tırmalama vakaları yaşanmıştır. Bu olay, kabin güvenliğinin ne kadar hızlı şekilde kaybolabileceğini göstermiştir.
• Ryanair’e ait bir Boeing 737, Roma’da iki gün boyunca yerde kalmak zorunda kalmıştır. Sebep, uçağın aviyonik bölmesine giren bir sokak kedisidir. Bakım ekipleri iç panelleri sökmelerine rağmen kediyi yakalayamamış, uçuşlar ancak hayvanın kendi isteğiyle uçağı terk etmesiyle yeniden başlayabilmiştir.
• Sudan’da, Tarco Havayolları’na ait bir yolcu uçağı, uçuşun 30. dakikasında kokpite giren bir kedinin pilotlara saldırması sonucu acil iniş yapmak zorunda kalmıştır. Bu olayda, kedinin uçağa gece boyunca hangarda bulunduğu sırada girdiği değerlendirilmektedir.
• Askerî havacılıkta dahi benzer riskler mevcuttur. 2021 yılında bir kedi, ABD Hava Kuvvetleri’ne ait bir C-17 Globemaster III kargo uçağında fark edilmiş; uçak California’dan Colorado’ya, oradan Maine’e kadar birkaç duraklı bir uçuş gerçekleştirmiştir.

Operasyonel ve Teknik Riskler

Fiziksel temas riski: Pilot ve kabin ekipleri ile temas sonucu yaralanma, panik, dikkatin dağılması. Mekanik/Elektriksel hasar riski: Aviyonik kablolara veya kumanda sistemlerine fiziksel erişim olursa kısa devre, mekanik blokaj veya sistem arızası ihtimali. Operasyonel gecikme ve maliyet: Acil iniş, rota değişikliği, uçuş iptali veya ilave bakım maliyetleri. Görsel/İmaj riskleri: Sosyal medya ve haber yayınları nedeniyle marka ve kurum güvenilirliğinin zarar görmesi.

Bu tür olaylar sadece “ilginç” veya “garip” olarak değerlendirilmemelidir. Kedilerin neden olabileceği riskler son derece ciddidir:

• Aviyonik kabloların zarar görmesi,
• Uçuş kumandalarına fiziksel engel oluşturulması,
• Pilotların dikkatinin dağılması,
• Kabin içinde panik ve yaralanmalar,
• Acil iniş, rota değişikliği ve ciddi mali kayıplar ve
• Uçakların uzun süre hizmet dışı kalması.

Havacılıkta tek bir küçük ihmalin dahi zincirleme etkiler yarattığı göz önüne alındığında, kontrolsüz hayvan girişlerinin kabul edilebilir bir risk olmadığı açıktır.

Durumsal Farkındalık ve Önleyici Tedbirler

Başıboş hayvan yönetimi sadece belediyecilik veya hayvan refahı konusu değil; aynı zamanda bir uçuş emniyeti, ulusal güvenlik ve kritik altyapı güvenliği meselesidir.

Alınabilecek önlemler aşağıda sıralanmıştır:

• Havalimanı çevresinde etkin başıboş hayvan kontrol programları,
• Gece parkı yapan uçaklar için detaylı dış ve iç kontrol prosedürleri,
• Hangar ve apron alanlarının fiziksel olarak izole edilmesi,
• Yer hizmetleri personeline hayvan farkındalığı eğitimi verilmesi ve beslemekten ziyade gördükleri başıboş hayvanları rapor etmelerinin sağlanması,
• Askerî ve sivil hava araçlarında standartlaştırılmış “hayvan kontrol listeleri hazırlanmasıdır.

Sonuç

Kediler sevimli ve zeki canlılar olabilir; ancak yanlış yerde ve yanlış zamanda bulunduklarında, son derece karmaşık ve pahalı sistemleri devre dışı bırakabilecek bir tehdit unsuru hâline gelebilirler. Havacılık sektöründe güvenlik, yalnızca büyük tehditlerle değil, çoğu zaman göz ardı edilen küçük risklerle de sınanır. Başıboş kedilerin hava araçlarına erişimi, bu küçük ama etkisi büyük risklerin en çarpıcı örneklerinden bir tanesidir.

Bu nedenle, konunun romantize edilmeden, teknik ve operasyonel gerçekler ışığında ele alınması; hem insan hayatı hem de hayvanların güvenliği açısından kritik öneme sahiptir.

Havalimanı işletmecileri, havayolları ve bakım ekiplerinin ortak sorumluluğu; hem hayvan refahını hem de uçuş emniyetini güvence altına alacak uygulamaları hızla hayata geçirmek olmalıdır.

Kedi Risk ve Tehditlerine Yönelik Uçuş Öncesi Kontrol Listesi

Bu kontrol listesi, başıboş veya kontrolsüz kedilerin hava araçlarına girmesiyle oluşabilecek uçuş emniyeti risklerini azaltmak amacıyla hazırlanmıştır. Liste; sabit kanatlı uçaklar ve helikopterler için ayrı başlıklar içerir ve kedilerin girebileceği kritik bölmeleri özellikle vurgular.

Genel İlkeler (Tüm Hava Araçları İçin)

• Kontroller gece parkı sonrası ve ilk uçuş öncesi mutlaka yapılmalıdır.
• Kontrol sırasında olağandışı ses (miyavlama, tırmalama), koku, tüy, iz veya gevşemiş izolasyon belirtileri dikkate alınmalıdır.
• Herhangi bir hayvan varlığı şüphesinde uçak uçuştan çekilmeli ve bakım birimine haber verilmelidir.

Sabit Kanatlı Uçaklar – Uçuş Öncesi Kedi Kontrol Listesi

Dış Gövde ve Zemin Seviyesi Alanları

• Burun iniş takımı yuvası (Nose Landing Gear Bay)
• Ana iniş takımı yuvaları ve hidrolik hat çevreleri
• APU hava girişi ve egzoz çevresi
• Pitot-static portlar ve sensör çevresi
• Motor kaportaları (fan cowling) ve alt boşluklar

Risk Gerekçesi: Kediler iniş takımı boşluklarını ve sıcak motor/APU çevrelerini barınak olarak kullanabilir.

Aviyonik ve Ekipman Bölmeleri (Yüksek Risk)

• Aviyonik bölme (Avionics Bay / E&E Compartment)
• Elektrik kablo demetleri ve konektör çevreleri
• Uçuş kontrol kablolarının geçtiği kanallar
• Zemin altı paneller (cabinfloorpanels)

Risk Gerekçesi: Kabloların kemirilmesi, mekanik blokaj ve yangın riski.

Kargo ve Kabin Alanları

• Ön ve arka kargo kompartımanları
• Kargo kapıları ve izolasyon boşlukları
• Kabin içi koltuk altları ve yan paneller
• Tuvalet servis panelleri ve mutfak (galley) alt boşlukları

Kokpit ve Ön Bölme Kontrolleri

• Kokpit zemin altı pedallar ve ray sistemleri
• Rudder pedal arka boşlukları
• Elektronik panel altları

Kritik Not: Kokpit içinde hayvan tespiti durumunda uçuş kesinlikle başlatılmamalıdır.

Helikopterler – Uçuş Öncesi Kedi Kontrol Listesi

• Gövde Altı ve Dış Alanlar
• Skid veya tekerlek bağlantı noktaları
• Gövde altı servis panelleri
• Motor hava girişi (Engine Intake) ve filtre bölgesi
• Egzoz çevresi

Risk Gerekçesi: Helikopterler yere yakın park edildiği için kediler kolayca erişebilir.

Motor ve Transmisyon Alanları (Çok Yüksek Risk)

• Motor bölmesi içi ve izolasyon panelleri
• Ana transmisyon (Main Gearbox) çevresi
• Yağ hatları ve kontrol çubukları

Kuyruk Bom ve Kontrol Sistemleri

• Kuyruk bumu içi erişim panelleri
• Kuyruk rotor kontrol kabloları
• Anti-tork sistem bağlantıları

Risk Gerekçesi: Küçük bir fiziksel engel dahi uçuş kontrol kaybına yol açabilir.

Kabin ve Kokpit

• Pilot koltuk altları
• Pedal mekanizmaları
• Aviyonik raflar ve yan paneller

Şüpheli Durumlarda Uygulanacak Prosedür

• Uçuşu durdur / ertele
• Bakım ve yer emniyet birimini bilgilendir
• Hayvan profesyonel ekip tarafından çıkarılmadan uçağı kapatma
• Elektrik ve uçuş kontrol sistemleri için ilave teknik kontrol talep et

Önleyici Tedbirler (Özet)

• Park alanlarında yiyecek atıklarının kontrolü
• Hangar ve apron çevresinde fiziksel bariyerler
• Gece parkı sonrası standart “hayvan kontrol” uygulaması
• Yer personeli için kedi ve başıboş hayvan farkındalık eğitimi

Not: Bu kontrol listesi, tip-spesifik Aircraft Maintenance Manual (AMM) ve Flight Crew Operating Manual (FCOM) yerine geçmez; tamamlayıcı emniyet aracıdır.

Bütün uçuculara emniyetli uçuşlar dilerim…