Beş kişiyi kurtarmak için bir kişiyi öldürür müydünüz?
Ercan Caner
Tramvay Deneyi
Beş kişiyi kurtarmak için bir kişiyi öldürür müydünüz?
Tramvay İkilemini Anlamak
Yazar: Emrys Westacott, ThoughtCo. 19 Şubat 2018
Çeviren: Ercan Caner, Sun Savunma Net, 20 Haziran 2018
Filozoflar düşünce deneyleri yapmayı severler. Genellikle de bu deneyler tuhaf durumlar içerir ve eleştirmenler de bu düşünce deneylerinin gerçek hayatla ne kadar ilgisi olduğunu merak ederler. Fakat deneylerin amacı; sınırları zorlayarak bize düşüncelerimizi açıklığa kavuşturmakta yardım etmektir. ‘‘Tramvay İkilemi’’ bu felsefi kurguların en ünlülerinden bir tanesidir.
Temel Tramvay Problemi
Bu ahlaki ikilemin bir versiyonu ilk kez 1967 yılında, erdem etiğini ortaya çıkarması ile tanınan ahlak filozoflarından Phillipa Foot tarafından ortaya atılmıştır.
Bu temel ikilem şudur: Bir tramvay raylar üzerinde aşağı doğru hızla ilerlemektedir ve kontrolden çıkmıştır. Eğer yoluna kontrolsüz ve sapmadan devam ederse raylara bağlanmış olan beş kişiyi ezerek öldürecektir. Elinizde, basit bir şekilde bir kolu çekerek tramvayı başka bir yola saptırma şansı var. Gerçi bunu yaparsanız, tramvay diğer yolda duran başka bir kişiyi öldürecek. Ne yapmalısınız?
Faydacı Tepki
Birçok faydacı için bu düşünmeye gerek olmadan çözülebilen bir problemdir. Görevimiz; ‘‘en çok sayıda insana en üst düzeyde mutluluk’’ sağlamaktır. Kurtarılan beş hayat bir hayattan iyidir. Bu nedenle yapılacak doğru şey kolu çekmek olmalıdır. Faydacılık, sonuçculuğun bir formudur. Eylemleri onların sonuçlarına göre değerlendirir. Ancak eylemin diğer yönlerini de dikkate almak zorunda olduğumuzu düşünen birçok insan vardır. Tramvay ikilemindeki bu olayda, birçok insan, kolu çekmeleri durumunda masum bir insanın ölümüne aktif olarak katılmış olma
gerçeğinden rahatsızlık duymaktadır.
‘‘Beş Kişiyi Kurtarmak için Bir Kişiyi Öldürür müydünüz?’’ başlıklı yazıyı PDF formatında okuyabilirsiniz.
Yazıyı PDF formatında okumak ya da bilgisayarınıza BURADAN indirebilirsiniz.
Yazar Profili
-
Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin yanı sıra, uçak ve helikopter lisanslarına sahiptir.
Türkiye Hava Sahası Yönetimi alanında doktora tez çalışmalarını
sürdüren Caner’in İnsansız Hava Araçları (2014) ve Taarruz Helikopterleri
(2015) konulu makaleleri yayımlanmıştır. 36 yılı kapsayan TSK, BM ve NATO
deneyimlerine sahiptir.
